TheCable

A wata hira da ya yi da tashar talabijin ta Arise TV, Atiku Abubakar, tsohon mataimakin shugaban kasa kuma dan takarar shugaban kasa na jam’iyyar PDP, ya yi maganganu da dama dangane da tsare-tsaren sa ga Najeriya da kuma tarihin sa a aikin gwamnati.

TheCable ta bincika wasu da’awar, kuma ga abin da muka samo.

DA’AWAR 1: Abraham Lincoln, daya daga cikin shahararrun shugabannin Amurka, ya yi takarar shugabancin kasa sau biyar zuwa shida kafin daga bisani ya yi nasara.

HUKUNCI: Karya.

Abraham Lincoln bai taba tsayawa takarar shugaban kasa ba sau biyar ko shida kamar yadda Atiku ya yi ikirari.

Lincoln ya ci nasarar neman shugabancinsa na farko a shekara ta 1860 kuma an sake zaɓe shi a 1864.

Shi ne shugaban Amurka na 16. An kashe shi a gidan wasan kwaikwayo na Ford, Washington DC ta John Wilkes Booth. Ya mutu a ranar 15 ga Afrilu, 1865.

DA’AWAR 2: Babu wata doka da ta hana jami’an gwamnati yin kasuwanci a Najeriya.

HUKUNCI: Karya. Dokokin Najeriya ba su ba wa jami’an cikakken lokaci damar gudanar da harkokin kasuwanci ba, sai don noma.

Sashe na 6(b) na Code of Conduct Bureau (CCB) da Kotun Kotu kawai ya ba wa ma’aikatan gwamnati damar shiga da shiga cikin gudanar da gona, ko dai abin ci ko na kasuwanci.

Ana samun irin wannan tanadi a sashe na 2 (a) da (b) na jadawali na biyar ga Kundin Tsarin Mulki na 1999.

Timi Olagunju, wani jami’in shari’a kuma manazarci kan manufofin, ya shaida wa jaridar TheCable cewa sashe na 6 na kundin da’ar ma’aikata (CCB) da kuma Kotun Kotu ya fito karara a kan lamarin.

“CCB aiki ne na majalisa da tsarin mulki ya goyi bayansa. Doka ce, ba reshe ko doka ba. Sashi na 6 ya fayyace cewa ma’aikacin gwamnati, ba zai tsunduma ko shiga cikin wata sana’a, kasuwanci, ko sana’a ba, sai dai noma, don inganta noma,” inji shi.

“Yana da mahimmanci a lura cewa doka ta ba da keɓewa. Jami’in gwamnati na iya shiga harkokin kasuwanci na zaman kansa idan aka yi masa aiki na dan lokaci.”

Sai dai Olagunju ya lura cewa a shekarun da ya yi yana aiki, har yanzu bai ga wani jami’in gwamnati da aka yanke masa hukunci kan gudanar da kasuwanci ba yayin da yake rike da ofishin gwamnati.

DA’AWAR 3: Masar tana da kusan mutane miliyan 80, da ‘yan sanda sama da miliyan biyu.

HUKUNCI: Duk da’awar karya ce.

Babu wata kwakkwarar shaida da ke tabbatar da ikirarin cewa Masar na da ‘yan sanda miliyan biyu.

Bisa binciken da ofishin cikin gida na shekarar 2015 ya yi kan sojojin Masar, rundunar ‘yan sandan kasar ta Masar na da kusan jami’ai 350,000 da ke da alhakin tabbatar da doka da oda a duk fadin kasar.

An kiyasta jimlar ƙarfin sojojin Masar, a cikin Satumba 2014, a 458,500 (sojoji: 340,000, sojojin sama: 100,000, na ruwa: 18,500), tare da adadin 479 000 tanadi.

Jimillar adadin sojojin Masar har yanzu bai kai adadin “miliyan biyu” na Atiku ba.

A wani rahoto da Worldatlas ta fitar a shekarar 2017, wanda ya jera kasashe 30 na jami’an ‘yan sanda, kasar Sin ce ta zo kan gaba da miliyan 1.6, sai Indiya da Amurka da ke 1,585,353 da 913,161.

Babu wata kasa a cikin 30 na farko da ke da ‘yan sanda miliyan biyu – kuma Masar ba ta cikin jerin da Worldatlas ta tattara.

A halin da ake ciki kuma, a cewar asusun kula da yawan jama’a na Majalisar Dinkin Duniya (UNFPA), yawan mutanen Masar a halin yanzu ya kai miliyan 106.2 ba miliyan 80 ba.

DA’AWAR 4: Bangaren mai yana wakiltar kashi 20 na GDP na Najeriya.

HUKUNCI: Da’awar karya ce.

Bayanan da Statista ya fitar ya nuna cewa tsakanin kashi na hudu na shekarar 2018 zuwa kashi na uku na shekarar 2021, gudummawar da bangaren mai ke bayarwa ga GDPn kasar bai kai kashi 10 cikin dari ba.

TheCable ta kuma bincika bayanan da Hukumar Kididdiga ta Kasa (NBS) ta fitar, ta kuma gano cewa mafi girman gudunmawar da bangaren mai tsakanin 2019 da 2021 ya kai kashi 9.77 cikin 100 – a kashi na uku na shekarar 2019.

A shekarar 2021, gudummawar da bangaren mai ke bayarwa ga GDP ya ragu zuwa kashi 7.24, raguwa daga kashi 8.16 a shekarar 2020.

Daga bayanan da ake da su, binciken da TheCable ta yi ya nuna cewa a cikin shekaru uku da suka wuce, bangaren mai ya sha bayar da gudunmawar kasa da kashi 10 cikin dari ga GDPn Najeriya.

Reuben Abati and Tundun Abiola.

DA’AWAR 5: Akwai shugabannin hukumomi na tsaro tsaro 17 a kasar, dukkansu suna karkashin wani sashe na kasar.

HUKUNCI: Wannan da’awar ba ta yi daidai ba.

Binciken da TheCable ta yi ya nuna cewa yawancin shugabannin hukumomin tsaro sun fito ne daga arewacin Najeriya.

Sai dai kadan daga cikin jami’an tsaro ‘yan kudu ne ke jagorantarsu kuma sun hada da; hukumar leken asiri ta tsaro karkashin jagorancin Samuel Adebayo, wanda ya fito daga Ekiti (kudu maso yamma). Haka kuma, Lucky Irabor, babban hafsan tsaron, ya fito ne daga jihar Delta (kudu-kudu). Oladayo Amao, babban hafsan hafsoshin jiragen sama na yanzu, dan Osun ne (kudu maso yamma).